Γιάννης Τζερμιάς: Διπλή έκθεση | Π.Κ. Μελίνα Μερκούρη 6/11 - Κέντρο Τεχνών Μετς 20/11

Γιάννης Τζερμιάς

«Οιδίπους- Εικόνες μετά την τύφλωση, τριλογία 2008-2025» & «Το δαχτυλίδι στον βάλτο με τα νούφαρα»

Δύο εκθέσεις, δύο σταθμοί στην εικαστική πορεία του Γιάννη Τζερμιά συνθέτουν φέτος μια ενιαία αφήγηση γύρω από τη μοίρα, το μύθο και την ανθρώπινη ύπαρξη.

Η πρώτη έκθεση, με τίτλο «Οιδίπους- Εικόνες μετά την τύφλωση», παρουσιάζεται στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη (Ηρακλειδών 66, Θησείο) και εγκαινιάζεται στις 06 Νοεμβρίου 2025 και ώρα 18.30 – 22.00. Στο επίκεντρο βρίσκεται ο Οιδίποδας, μια μορφή αρχέτυπο της ανθρώπινης τραγωδίας, την οποία ο καλλιτέχνης επανεγγράφει μέσα από μια εσωτερική, προσωπική μα και πανανθρώπινη οπτική. Στη ζωγραφική του Τζερμιά, το φως δεν σώζει αλλά καίει, το αίμα, η στάχτη και το χρυσό μετατρέπονται σε σύμβολα γνώσης και ύβρεως. Ο θεατής δεν παρακολουθεί την τραγωδία ως αναπαράσταση αλλά τη βιώνει ως εσωτερικό γεγονός, σε έναν κόσμο όπου η αλήθεια πληρώνεται με το ίδιο το φως των ματιών.

Δύο εβδομάδες αργότερα, το ταξίδι συνεχίζεται στο Κέντρο Τεχνών Μετς (Ευγενίου Βουλγαρέως 6) με την έκθεση «Το δαχτυλίδι στον βάλτο με τα νούφαρα» που εγκαινιάζεται στις 20 Νοεμβρίου στις 19.00-22.00, δύο εκθέσεις επιμελημένες από τη Νιόβη Κρητικού. Εδώ, ο μύθος υποχωρεί για να αναδυθεί το παραμύθι, εκεί όπου η παιδική μνήμη, η γιαγιά και ο βάλτος γίνονται τόποι μιας νέας εικονοποιίας. Ο βάλτος λειτουργεί ως μήτρα του ασυνείδητου, όπου τα πλάσματα της νύχτας, οι νάρκισσοι και τα είδωλα καθρεφτίζουν τις πιο σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης ψυχής. Το δαχτυλίδι, ως μυστικό αντικείμενο, μεταμορφώνεται σε σύμβολο του απόλυτου πόθου, της λύτρωσης και της αιώνιας αναζήτησης. Στην καρδιά της αφήγησης, το αυτοπορτρέτο του καλλιτέχνη, φέροντας το δαχτυλίδι, συμπυκνώνει τον κύκλο ζωής και τέχνης: ο Τζερμιάς γίνεται ο ίδιος ο ήρωας του μύθου του

Οι δύο εκθέσεις δημιουργούν ένα μονοπάτι σύνδεσης, από το τραγικό στο παραμυθητικό, από τον Οιδίποδα ως το δαχτυλίδι, από την τύφλωση στη γνώση και από τη μοίρα στην επιθυμία. Ένα ενιαίο εικαστικό σύμπαν, όπου το φως και το σκοτάδι, η ύλη και το πνεύμα, η μνήμη και η αποκάλυψη συνομιλούν αδιάκοπα. Δύο εμβληματικές εκθέσεις με στόχο να δημιουργήσουν ένα σύγχρονο και ζωτικό διάλογο που ταξιδεύει.

Έκθεση Ι
Τίτλος: Οιδίπους- Εικόνες μετά την τύφλωση, τριλογία 2008-2025 | Γιάννης Τζερμιάς

Χώρος: Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη, Ηρακλειδών 66, Θησείο
Εγκαίνια: 06/11/2025 ώρα: 18.30 – 22.00
Διάρκεια: 06/11/2025 – 30/11/2025

Επιμέλεια: Nιόβη Κρητικού

Έκθεση ΙΙ
Τίτλος: Το δαχτυλίδι στον βάλτο με τα νούφαρα | Γιάννης Τζερμιάς

Επιμέλεια: Νιόβη Κρητικού
Χώρος: Κέντρο Τεχνών Μετς, Ευγενίου Βουλγαρέως 6
Εγκαίνια: 20/11/2025 [Δύο εβδομάδες μετά την πρώτη] ώρα: 19.00 – 22.00
Διάρκεια: 20/11/2025 – 13/12/2025

Επιμέλεια: Nιόβη Κρητικού

Γιάννης Τζερμιάς – Στο βάθος του τραγικού – «Οιδίπους, εικόνες μετά την τύφλωση»

Ο μύθος του Οιδίποδα και ο τρόπος που τον επανεγγράφει ο Γιάννης Τζερμιάς, αποτελεί έναν κομβικό σταθμό στην εικαστική έκφραση του ίδιου, εισάγοντας εδώ αλλά και στις προηγούμενες τραγωδίες που έχει ασχοληθεί (Αγαμέμνων, Μήδεια, Αίας, Φιλοκτήτης, Βάκχες), στοιχεία αυτοβιογραφικά. Δεν είναι απλώς μια σκιά από παρελθόντα χρόνο, αλλά μια ανοιχτή πληγή της ανθρώπινης μοίρας. Από το βρέφος που παραδίδεται στον βοσκό, δεμένο στα πόδια, ως τον τυφλωμένο βασιλιά που στέκει απέναντι στην αλήθεια του, η διαδρομή ξετυλίγεται σαν αργόσυρτη πομπή προς το αναπόφευκτο. Στις εικόνες του καλλιτέχνη, το αίμα και η στάχτη γίνονται χρώματα, το φως δεν σώζει αλλά καίει. Ο θεατής βλέπει την τραγωδία όχι σαν αναπαράσταση αλλά σαν μια εσωτερική εμπειρία που τον διαπερνά.

Μετά την αυτοτύφλωση, ο Τζερμιάς επανέρχεται για να ολοκληρώσει τον μύθο, χαρίζοντάς του μια μυσταγωγική διάσταση στον ήρωα. Το τοπίο μοιάζει να βυθίζεται σε πίσσα πυκνή και θερμή∙ μια ατμόσφαιρα ασφυκτική, όπου οι σκηνές του δρόμου, του φόνου, του αινίγματος, του έρωτα, της μαντείας και της τύφλωσης συνθέτουν την εισαγωγή της εικαστικής αφήγησης.

Ο βοσκός – βώτωρ, πρώτος μάρτυρας και φορέας του άγους, έχει σημαίνουσα θέση στην εικαστική του αποτύπωση καθώς δεν φέρει απλώς το βρέφος αλλά ολόκληρο το βάρος της αφήγησης. Με έμφαση σε αυτόν, εκτυλίσσονται τα παραμύθια του και παίρνουν μορφή σκοτεινών αλληγοριών: τα πόδια του κρεμασμένου Οιδίποδα, το πορτραίτο της αίγας Αμάλθειας με την σκωπτική ματιά της αποτελεί και την ειρωνεία της μοίρας που θρέφει και καταστρέφει. Έπειτα, σαν χορικό αρχαίας τραγωδίας, τα εκατόν πενήντα πορτρέτα των κατσικιών που σχηματίζουν μια πολυφωνία. Άλλοτε αθώα, άλλοτε ειρωνικά, παιχνιδιάρικά ή δαιμονικά, σκιαγραφώντας το ίδιο το πρόσωπο της ανθρωπότητας.

Στο τρίστρατο, στη Σφίγγα και στην Ιοκάστη, οι μορφές σπαράζουν μέσα στην εικόνα σαν ύβρης που φλέγεται μπροστά μας. Η αλήθεια αποκαλύπτεται με το πορτραίτο της αυτοτύφλωσης όπου ο Τζερμιάς με χρυσό και ώχρα δημιουργεί μια καταιγίδα χρώματος με συναισθηματική φόρτιση του τραγικού. Η γνώση πληρώνεται με το ίδιο το φως των ματιών.

Η ζωγραφική του Τζερμιά είναι αμείλικτη, δωρική, πυρακτωμένη από την ίδια τη φύση του τραγικού. Στα χρώματα του αντηχούν τα λόγια του Καβάφη «σαν το άχρηστο φως που λάμπει, μα δεν σώζει». Μαύρο, λευκό, κόκκινο και ώχρα συγκρούονται σαν γροθιές, ενώ το χρυσό διασπά την αγριότητα σαν υπόσχεση υπέρβασης, σαν μια παραβολή καινής διαθήκης. Στις μορφές του καλλιτέχνη, ο άνθρωπος παλεύει με το ίδιο του το είναι, εκτίθεται γυμνός απέναντι στη μοίρα του. Το δέος έρχεται πρώτο, όχι μόνο στη φύση της τραγικότητας αλλά και στην αναπαράσταση της φόρμας του. Το μεγαλείο, η κλίμακα και η ατμόσφαιρα των έργων του εικαστικού θυμίζουν βουβές, ασφυκτικές δονήσεις, σαν τον υπόκωφο παλμό ενός κοντραμπάσου. Το πλάσιμο του θυμίζει διαδικασία σμίλευσης πηλού, που στριφογυρίζει ξανά και ξανά αφήνοντας αποτυπώματα της δράσης του μέχρις ότου να βρει την τελική του μορφή. Η αναζήτηση της εσωτερικής αλήθειας του πάνω στον καμβά είναι ένα τοπίο που κοχλάζει.

Μέσα λοιπόν, σε αυτό το πύρινο τοπίο του, ξεχωρίζουν και τα λόγια του:
«Οι ήρωες των τραγωδιών μιλούν σε κάθε μια πτυχή που κρύβει η ανθρώπινη ύπαρξη».

Ο Οιδίποδας γίνεται η ίδια η ανθρώπινη συνθήκη: άνθρωπος που βλέπει μόνο όταν τυφλωθεί, που σώζεται και καταστρέφεται συγχρόνως. Το έργο του Τζερμιά αποκαλύπτει τη διπλή αλήθεια, ότι το τραγικό δεν είναι ιδέα αφηρημένη αλλά θεμέλιο της ύπαρξής μας. Η ζωγραφική του μεταμορφώνεται σε οιδιπόδεια τελετουργία και ο ίδιος σε σύγχρονο πλανευτή ιδεών, σαν την ίδια την ιδέα του «Παίχτη»∙ σκηνοθετεί το αφήγημα όπου οι μύθοι αναγεννιούνται και η ανθρώπινη ύπαρξη στέκει γυμνή απέναντι στη μοίρα της. Στο βάθος του τραγικού, ο Τζερμιάς αποκαλύπτει το αναπόδραστο δίπολο που κατοικεί σε κάθε ψυχή.

Νιόβη Κρητικού

Γιάννης Τζερμιάς – Το δαχτυλίδι στο βάλτο με τα νούφαρα

Ένα παραμύθι που του ψιθύριζε η γιαγιά του, γίνεται για τον Γιάννη Τζερμιά η αρχή μιας νέας εικονοποιίας. Ο βάλτος, ως κεντρικός τόπος, δεν είναι απλώς σκηνικό∙ λειτουργεί σαν αρχαιολογικός χώρος, σαν άχρονη μήτρα όπου βυθίζονται μνήμες και μορφές. Από τα πυκνά νερά του αναδύονται νυκτόβια πλάσματα, μυθικά πρόσωπα και νάρκισσοι που καταπίνουν την ύπαρξη, πνίγοντας κάθε προσπάθεια διαφυγής. Από τη Νεάπολη ως τον Δρηδό, οι προσωπικές μνήμες του ζωγράφου αναπαριστούν τις μυστικές, παραμυθητικές αναφορές που πυκνώνουν τη σκηνοθεσία του. Σαν εκκίνηση αυτής της αφήγησης στέκει το πορτραίτο της γιαγιάς με το μαντίλι ανεμίζον∙ προάγγελος του αφηγητή, θεματοφύλακας του μύθου που τώρα ξαναγεννιέται στη ζωγραφική. Το βλέμμα της προμηνύει μια κρυφή μα γεμάτη μυστήρια, διαδρομή.

Τα έργα του ξεδιπλώνουν όλες τις εκφάνσεις της ασπρόμαυρης κλίμακας. Με πηχτές πινελιές, δραματικά κοντράστα, μια ατμόσφαιρα film noir ο ίδιος καταπνίγει το φως και δημιουργεί μια εσωτερική αγωνία. Ελάχιστα επαναστατικά καθαρά χρώματα, με κύριο πρωταγωνιστή το κίτρινο αλλά και πινελιές κόκκινου εμφανίζονται δειλά στα έργα σαν εκλάμψεις πάνω στον καμβά, ψήγματα αλήθειας. Σαν ξαφνικές ιδέες που καίνε πριν σβήσουν ξανά στη νύχτα. Το φως στο έργο του δραμματικό, δεν σώζει, αλλά σηματοδοτεί την αγωνία, τη διεκδίκηση, την πορεία προς έναν απώτερο εσωτερικό στόχο. Το παραμύθι εδώ  γίνεται μια σύγχρονη παραβολή με κεντρικό στοιχείο ενδιαφέροντος το πολυπόθητο κρυμμένο στο βάλτο, δαχτυλίδι. Το κλειδί της διεκδίκησης της πολυπόθητης πριγκίπισσας. Είναι το μυστικό αντικείμενο της αναζήτησης και συνάμα το κλειδί της λύτρωσης που κρύβεται στα θολά νερά αλλά και στις απόκρυφες πτυχές του εαυτού μας.

Όπως και στη μουσική του Mahler, 3η και 5η συμφωνία, η αφήγηση του Τζερμιά κορυφώνεται και καταρρέει, σαν μια συμφωνία με απόλυτη λύση. Με κεντρικό έργο της ενότητας να αποτελεί το αυτοπορτρέτο του καλλιτέχνη που φέρει το δαχτυλίδι. Ο Τζερμιάς γίνεται ο ίδιος ο ήρωας και εισάγει μέσα στο έργο του πλήθος αυτοβιογραφικών αναφορών. Σε κοντραπόστο στάση, ο ίδιος παρουσιάζεται δραματικός, φέροντας τη σκιά της τραγωδίας που συνοδεύει κάθε του έργο. Η ατμόσφαιρα του γοτθική, μεσαιωνική, μα συνάμμα και ρομαντική, με την αυτοκαταστροφική όμως έννοια του ρομαντικού ήρωα, με τους πλατωνικούς του πόθους και το αιώνια ανεκπλήρωτο αίτημα.

Ο βάλτος ενυπάρχει σε όλα τα έργα σαν πέπλο και κυκλώνει το κάστρο, που ωστόσο μονάχα υπονοείται. Ένας χώρος απαγορευμένος, μαντικός, που εμφανίζεται μονάχα στο νου του θεατή, γίνεται πεδίο εσωτερικής διερεύνησης. Η εικόνα αυτή απλώνεται εκφραστικά καλύπτοντας με υγρασία, καταχνιά και ομίχλη το τοπίο. Οι ήρωες του αναζητητές αλήθειας χάνονται μέσα στο κόντρα φως. Το πλάσιμο της γραφής του αναμετριέται με την φόρμα, την αψηφάει για να την ξανασυναντήσει στιβαρή. Οι φιγούρες του παραμορφώνονται, φλέγονται μέσα στο λευκό εκτυφλωτικό φως και έπειτα χάνονται στα βάθη του μαύρου. Και όμως, κάτω από την αγωνία, κρύβεται μια υπόσχεση. Ο Απόλυτος Πόθος: η ευτυχία, η ολοκλήρωση.

Οι μορφές αναδύονται σαν πρωτόπλαστοι μέσα από τη γη, σχεδόν χωμάτινοι, λερωμένοι με την ιερή λάσπη, την ίδια την ουσία της ύπαρξή. Ο χρόνος στο έργο δεν παρουσιάζεται γραμμικά, δεν κυλά∙ αλλά εμφανίζεται σε θραύσματα, σαν σεκάνς κινηματογραφική. Ο θεατής με τη σειρά του μετατρέπεται κι αυτός σε έναν διεκδικητή του δαχτυλιδιού. Το κυνήγι του θησαυρού γίνεται προσωπικό μυστήριο του καθενός. Μια πρόσκληση προς συμμετοχή στην εξιχνίαση. Του εαυτού; Του στόχου; Του πόθου ή του ατέρμονου κύκλου της εκπλήρωσης; Σε κάθε ανάγνωση το έργο του σκιαγραφεί την έννοια της Τελικότητας και του σκοπού.

Ανατρέχοντας στα λόγια του Novalis «εκεί όπου είμαστε, βρίσκεται και το μυστήριο», συναντώ λοιπόν τον βάλτο του Τζερμιά. Είναι ο καθρέφτης αυτού του μυστηρίου. Τόπος σκιών, επιθυμίας και λύτρωσης. Και το αίνιγμα μένει ανοιχτό στον θεατή: είναι αρχή ή τέλος; Ποιος κρατά το δαχτυλίδι στο χέρι του;

Νιόβη Κρητικού